Bà đứng tần ngần giữa nghĩa trang quê nhà mùa nước nổi, nước lấp xấp dưới chân, tiếng ếch nhái à uôm buồn da diết. Mùa này ở quê bà, gió tràn đồng se sắt, từng cơn từng cơn, lạnh đến tê người. Ngoài kia, lé đé bờ con kinh Xáng, bông điên điển rụng vàng mặt nước. Cô cháu gái nắm chặt tay bà nhắc lại:
– Về thôi, nội! Trời tối rồi!
Bà giật mình như sắp sửa mất một cái gì vĩnh viễn:
– ừ, để nội, chờ một chút. Con đốt dùm nội thêm nắm nhang!
– Hồi nãy giờ nội đốt nhang mấy lần nhớ không?
– Cứ đốt, nội đâu có nhớ, con! Lần này chắc là không nữa…

Nói vậy nhưng cô cháu vẫn chiều lòng bà. Trước khi đưa bà về quê, cha cô đã dặn: “Kệ, ráng chiều bà nội, năm nay bà tám mươi tám tuổi rồi, yếu lắm, về lần này biết còn có sức để lần sau”. Nắm nhang được đốt lên, bà lại run run cầm và cắm trên ba ngôi mộ liền nhau: mộ ông năm Sọc, mộ ông sáu Ngàn, mộ dì hai Nghĩa. Mộ mẹ bà nằm xa hơn đó một chút, phải lội nước bước qua. Gió cũng hanh hao nhắc bà nhớ mộ này chỉ là ngôi mộ gió. Qua những chuyện đau buồn thật lâu bà mới trở về làng. Mọi người bảo sau khi ông năm Sọc bị Việt Minh xử tội, mẹ bà được mọi người thả ra, rồi sau đó bỏ nhà đi biệt tích. Biết sao được, bà đành làm ngôi mộ gió, mộ không có phần xác, chỉ những mong có phần hồn mẹ trở về chứng giám cho lòng đứa con khổ đau và lưu lạc. Cô cháu hỏi loanh quanh:
– Nội ơi, con phải gọi ông năm Sọc là ông gì? Ông cố hay ông sơ?
Bà ậm ừ như mơ:
– Không là ông gì cả…
– Vậy sao nội bảo ổng trong họ hàng gia tộc?
– Không lẽ bỏ ổng rồi bỏ luôn ông sáu Ngàn…
Làn gió lạc thổi qua làm bà rùng mình ớn lạnh sau câu nói chỉ như lấp lửng cho riêng mình. Mặc cho cô cháu đứng ngây người bảo nội thật là khó hiểu, ký ức hơn bảy mươi năm của cô thôn nữ tên Hận là bà ngày nào ào ạt tràn về… Hành lang dài, tối hun hút với những song tre hai bên ngày ấy như mãi kẽo kẹt trôi theo đời bà. Người ta gọi đấy là nỗi buồn truyền kiếp mà trong ký ức già nua, nhoè nhoẹt của bà lúc có lúc không…
*
Làng quê xa mờ ngày ấy như yên tĩnh lắm với những cánh đồng cò bay thẳng cánh của nhà ông năm Sọc. Ông là chủ điền nhưng không mấy gieo tiếng oán cho lớp người bần nông trong làng; thứ nhất không hiếp con gái tân của tá điền như cha ông đã từng hiếp, thứ hai lúa tô đong mùa nào thu mùa đó; không cấn trừ để phết phẩy lung tung, nhưng phải đủ, không được thiếu hay thừa một hột. Bọn trẻ trong làng mê mải nhà ông với vườn trái cây trĩu quả quanh nhà. Xoài, mận, ổi treo lúc lỉu bốn mùa ngàn ngạt gió sông. Thú vị hơn với bọn chúng còn có ông sáu Ngàn tuổi đã trung niên nhưng cứ dài dại, không bao giờ chịu lớn. To con, bảnh trai, sáu Ngàn vận đồ Tây thắt cra-vát kéo mấy lon sữa bò giả làm xe chạy pin pin suốt ngày quanh chợ quê. Có lúc bọn trẻ phát hiện sáu Ngàn ngoẹo đầu ngoẹo cổ ngủ gà ngủ gật trong xó chợ. Thế là đánh thức ông ta dậy, chúng hò reo áp tải ông ta về, cả bọn được ông năm Sọc thưởng cho một rổ mận rụng tơi bời bên sông. Với các bà các chị trong làng, chuyện nhà ông chủ điền quả thật đáng tội quanh mấy cái quần xì-líp đủ màu của bà chủ phơi mút cuối vườn. Ngoại trừ sáu Ngàn được “đặc cách” cho đi lung tung, còn lại không ai được bước chân ra khỏi nhà nếu không được sự đồng ý của ông chủ. Mỗi lần bà chủ đi đâu đó về lại oằn mình với ông chủ bởi những thủ tục kỳ quái và nghiêm nhặt. Chuyện này có quỷ thần hai bên vai chứng giám, thằng Ca thọt, người ăn kẻ ở duy nhất trong nhà năm Sọc thề bán sống bán chết kể lại với người làng. Đầu tiên là bà năm phải leo lên giường nằm, tự tay ông năm cởi quần lót của bà ra kiểm tra, săm soi đến đầu đến đũa rồi cũng tự tay ông đi giặt và phơi ở hàng ranh cuối vườn. Xong ông trở vào hành sự, bà năm miễn cưỡng chiều chồng, nước mắt ướt đầm áo gối trắng tinh. Trước khi bà ra khỏi nhà vì chuyện chi chi đó thì cũng chính tay ông phải mặc quần lót cho bà. Cô hai Nghĩa, cô con gái đầu có chút chữ của năm Sọc cũng phát cuồng vì cách hành xử kỳ lạ của cha. Những lời đối thoại này do chính các cô các bà trong làng nghe qua hàng ranh chứ không phải từ những điều Ca thọt kể lại:
– Thưa cha, cha làm như vậy có quá đáng với má không?
Một làn roi rít lên:
– Đồ con bất hiếu, áo mặc sao qua khỏi đầu mà bày đặt vặn vẹo?
– Chữ trinh của má còn có trăm đường để gìn giữ với cha, cha làm như vậy là sỉ nhục phụ nữ…
Vút, vút, vút… Tiếng roi quất không thương tiếc… Năm Sọc gầm lên như con thú dữ bị nhốt trong chuồng:
– Tao không điên, tao làm như vậy là để bảo vệ tài sản của tao, nó là mồ hôi nước mắt của ông bà tao để lại, tao không ăn bớt ăn sớt hột lúa của ai nhưng mà con nào thằng nào đó cũng đừng hòng! Mẹ con bây nói đi, đã có bao thằng lăm le ngoài hàng ranh để đấu hót với ba con ngựa cái nhà này, một hột lúa của tao cũng không được chui qua khe cửa đi đâu! Mẹ con nhà mày ra hết đây tao biểu!
Qua kẽ lá của hàng ranh, các cô các bà trong làng thấy ba người đàn bà nhà năm Sọc bị bắt đứng xếp hàng không quần không áo dưới những làn roi của người cha người chồng thô bạo. Thấy bất bình và tội nghiệp cho họ nhưng các cô các bà vẫn xuýt xoa khi tan hàng, đẹp thiệt, công nhận đàn bà nhà giàu đẹp thiệt, trắng như bông bưởi từ trong tới ngoài, nõn nà như hình mẫu, nhứt là cái thân hình ngọc ngà của cô ba én…
Sáng hôm sau, hôm sau nữa thì nhà năm Sọc mở cửa làm ma, cô hai Nghĩa treo cổ chết tức tưởi. Được một thời gian thì các cô các bà trong làng cũng thấy mất hút hàng quần xì-líp đủ thứ màu của bà chủ sau hàng ranh. Thằng Ca thọt đứng chạng chân giữa chợ vừa xước mía vừa ba hoa, đi rồi, bà năm chịu không nổi, trốn mẹ nó đi rồi, để dễ bề hành sự với cô ba én, thằng cha già đã đuổi tui ra khỏi nhà, ở đợ cho nó mười năm, không cho thêm một cắc… Bà tám Xô bán khoai lang ngồi gần đó cũng thở dài: “Mẹ cha cái thằng cha nhà giàu nứt đố đổ vách mà ăn ở vô nhân, nhớ hồi đó nó mướn ông hai Bảnh coi vườn được đâu đó cũng chục năm, đến lúc cây ra trái sum suê thì nó cũng đuổi, không cho thêm một cắc lận lưng làm vốn. Nghe đâu sau này hai Bảnh chết bất đắc kỳ tử thì nó cũng chớ hề tới nhà thắp cho cây nhang!”. Sáu Ngàn đứng lẫn trong đám đông nghe Ca thọt kể chuyện nhà mình, giữa mọi người nhí nhố nói cười chuyện tục tĩu, ông ta cũng cúi đầu cười lỏn lẻn như vô can rồi khoát tay chui ra khỏi đám đông, đoàn xe nối dài bằng mấy lon sữa bò lại sục xào chuyển động:
– Tránh dzô, tránh dzô, xe tui đi Vàm Cống, Cái Tàu hạ nè, mại dzô, mại dzô! Pin pin pin…
Chuyện nhà tan hoang, cô ba én cũng muốn trốn đi theo mẹ nhưng không có cách nào, đành ở lại với gương mặt buồn như đưa ma. Ca thọt bị cho nghỉ, cô phải cáng đáng hết mọi việc trong nhà; từ thu lúa của tá điền đến cơm nước, quét tước và chăm sóc người chú ngây dại. Đến một ngày, cô thấy cha gọi người bán hết ruộng. Ông ngồi đếm đếm tỉ mẩn trước đống tiền to đùng, cô đánh bạo thưa:
– Bán hết ruộng rồi lấy gì sống, cha?
– Tiền này cha con mình sống tới chết cũng không hết!
– Còn chú sáu Ngàn?
– Ôi xời cái thằng khùng đó lớn bằng cơm đường cháo chợ, hơi đâu mà lo!
– Để ruộng vẫn đỡ lo hơn cha à…
Hàm năm Sọc bạnh ra:
– Không hỏi lung tung nữa, tao chán lắm rồi cái miệng đen ngòm của thế gian; ghê tởm lắm rồi ánh mắt hám của của mấy thằng đàn ông khi nhìn má mày, chị mày; tao muốn thế gian này vĩnh viễn khép lại, mặt trời này tắt đi, kể từ ngày mai, không một ai ngoài hai cha con mình được bước vào ngôi nhà này, biết chưa?
– Còn chú sáu Ngàn, cha?
– Đời cha ăn mặn đời con khát nước, thằng khùng này có cũng như không!
Cô ba én lờ mờ nhớ má kể chuyện họ hàng nhà nội nghe như mơ hồ lắm, đến cái tên cúng cơm của ông nội, cha cũng không buồn cho má biết. Má là con tá điền, nhờ nhan sắc nên được lấy con trai chủ điền trừ nợ, biết vậy thôi, biết nhiều hơn cũng chẳng để làm gì.
Một đêm mưa dầm rả rích, năm Sọc vén rèm bước vào khi cô ba én đang nằm co ro vì lạnh trên giường. Ông ngồi xuống nắm lấy tay cô.
– Có chuyện gì vậy cha?
Ông luồn tay vào bầu ngực trinh nữ người con gái, ba én hốt hoảng vùng dậy:
– Không được! Không được làm vậy, cha!
Bằng sức mạnh của người đàn ông tuổi bốn mươi, năm Sọc ghì cô gái xuống:
– Yên nào, cha nói phải nghe, năm nay con mười sáu tuổi rồi!
– Không, không được, cha con không được làm bậy. Chú sáu Ngàn ơi, cứu, cứu con!
– Câm miệng lại, la lối om sòm tao giết chết, tao nuôi mày khôn lớn thì mày phải là của tao, không thằng đàn ông nào được bước qua cửa nhà này với mày đâu!
Sức cùng lực kiệt, quần áo bị xé rách tả tơi, ba én nằm lả người ra bất lực. Năm Sọc trườn dài trên người con gái, mùi trinh nữ khiến hắn ngỡ ngàng rên lên nhè nhẹ, mút chặt đầu vú ba én hồng phơn phớt, toàn thân hắn rung lên bần bật… Bên ngoài gió vẫn rít từng cơn, nơi ổ rơm trong góc nhà, sáu Ngàn ngủ ngoan như một đứa trẻ…
Bị cưỡng bức, giam cầm, phong toả… ba én sống lặng lờ bên năm Sọc như cái bóng đổ dài xuống mặt sông buổi mặt trời sắp tắt. Ngày sáu Ngàn té sông chết đuối, ba én càng lặng lẽ hơn với ngôi nhà từ đường ba gian suốt ngày u u nhang khói. Dù muốn hay không thì cũng có một ngày cô bé Hận chào đời. Kỳ lạ là chuyện chung chạ huyết thống giữa cha và con lại không để lại một khuyết tật nào trên người cô bé. Càng lớn Hận càng xinh đẹp như mẹ ngày xưa. Tuổi mười lăm, bị nhốt kín trong nhà nhưng qua dãy hành lang dài hun hút là những song tre kẽo kè kẽo kẹt, Hận đã nghe mình phải lòng một thầy giáo trẻ. Ông thầy tên Minh mở lớp gõ đầu trẻ bên nhà đối diện, thầy dạy dễ nghe dễ hiểu, toàn những điều hay lẽ phải. Để không lặp lại chuyện đòi hỏi nữ quyền nọ kia như cô hai Nghĩa, năm Sọc không cho Hận học hành. Nhưng nhờ thông minh, thích tìm tòi chịu khó nên cô bé cũng có được mớ chữ học lóm từ lớp học thầy Minh. Cũng qua những song tre kẽo kè kẽo kẹt của nhà năm Sọc, thầy Minh biết có một thiếu nữ mê đắm mình. Đôi mắt đen mượt mà của cô ấy, làn da trắng nõn nà của cô ấy… đã dường như làm cho thầy giảng bài hay hơn, say mê hơn. Một vài mẩu giấy đã được chuyển qua lại giữa họ mà không ai biết… Tình yêu huyền ảo như sương buổi sớm cứ vậy mà lớn lên trong lòng Hận, dù bị giam cầm nhưng cô cũng hiểu chút ít ý nghĩa cuộc đời. Bầu trời cao rộng bên ngoài với tiếng chim chiền chiện hót gọi bạn tình mỗi sáng mỗi chiều luôn là khát vọng tự do của cô. Đã mấy lần Hận và mẹ trốn đi nhân lúc năm Sọc có việc ra ngoài nhưng đều bất thành, bận nào cũng bị lão bắt lại, hai mẹ con đòn roi thâm tím.
… Trời tháng bảy mưa ngâu ngày dài đêm ngắn, có một chiều hai mẹ con lui cui nấu cơm dưới bếp, năm Sọc ngồi cà kê chút rượu kế bên, nhìn vào như một gia đình đầm ấm. Mớ củi tươi nhóm bếp dày đặc khói, Hận khom người thổi mãi lửa không lên, trời lạnh mà hai má cô đỏ phừng phừng… Bỗng dưng năm Sọc e hèm đánh tiếng:
– Má con Hận leo lên xà nhà kho phía sau chuồng heo lấy cho tao chút khô cá sặc nướng ăn chơi.
Ba én bỏ đi chưa đầy năm phút, năm Sọc đã giở trò đồi bại với Hận. Lão kéo cô từ phía sau vật xuống nền nhà, ghì xiết và thở hồng hộc. Hận phản ứng mạnh mẽ như con thú bị dồn vào đường cùng, xô ngã được người cha vô nhân tính, cô vùng đứng dậy chộp gói ớt bột trên kệ bếp tung cái rào. Mặc lão già đê tiện ôm mặt tru tréo, Hận ào tới, đè lão ra, sờ tìm xâu chìa khoá được lão cất như một báu vật trong thắt lưng quần. Cô phóng nhanh ra cổng như một con sóc và xoay ổ khoá… Mưa mặc mưa, Hận bước nhanh trên con đường quê lầy lội mà không biết sẽ đi đâu về đâu, nước mắt cô tuôn ấm mặt nhưng lòng cô nhẹ như chim bay, chỉ thương mẹ còn khốn khổ với lão già đến bao lâu…
*
Tổng khởi nghĩa mùa thu thắng lợi, trong hàng ngũ lực lượng Việt Minh trở về làng làm chủ tình hình còn có cô Hận tuổi mười tám xinh tươi bên cạnh thầy giáo Minh xưa. Lúc này người ta không gọi thầy giáo Minh nữa mà gọi là cán bộ Minh, cán bộ Minh của phong trào Việt Minh. Về làng, bận bịu với biết bao công việc nên Hận cũng chưa đặt chân qua nhà thăm má. Đến một ngày, người ta lôi sềnh sệch lão năm Sọc ra sân đình. Lão bị trói thúc ké hai tay ra sau và bị gô chặt vào gốc cột giữa sân đình. Ngoài việc lớn là nắm giữ chính quyền; mấy ông Việt Minh còn lập lại trật tự làng xã từ những chuyện như tịch thu đất của địa chủ chia cho dân nghèo, bỏ phát canh thu tô… Và cuối cùng là trừng trị những người hủ hoá như năm Sọc với tội lấy con làm vợ. Hận đang sinh hoạt nhóm Phụ nữ cứu quốc mãi tận nơi đầu nguồn con rạch chảy qua làng, nghe báo vội hộc tốc chạy về. Cô rẽ đám đông bước vào, mọi người im thin thít, cán bộ Minh đang hỏi tội năm Sọc:
– Ông có biết tội cha lấy con là tội loạn luân không?
Năm Sọc ngẩng mặt lên trời ú ớ, miệng lão bị nhét một dải khăn rằn mốc thếch. Có ai đó lên tiếng:
– Sao không lấy khăn ra cho ổng trả lời?
Cũng ai đó trong đám đông gọi là đại diện dân làng bu quanh:
– Lấy ra làm mẹ gì, chuyện lão lấy con gái, cả làng cả xã này biết, hỏi cho có vị để mà xử thôi!
Hận quả quyết bước ra giữa vòng người, cô cung kính chắp tay chào khắp lượt:
– Kính thưa cán bộ Minh, kính thưa bà con làng xã, tôi là con gái năm Sọc xin minh oan cho ổng một điều, má tôi, bà ba én không phải là con đẻ của ổng mà chỉ là con vợ, con riêng của vợ ổng thôi…
Đám đông ồ lên:
– Vậy thì chứng cứ, chứng cứ đâu?
– Tôi có thể trình điều này trong vòng hai ngày…
– Nếu không tin được thì sao?
– Thì tôi xin chịu tội, xin trả lại danh hiệu cán bộ Phụ nữ cứu quốc cho Việt Minh!
*
Hận đưa năm Sọc về nhà, đẩy cánh cổng tre bước vào, đứng tần ngần một giây giữa sân, cô bật khóc tấm tức. Khóc chưa hẳn vì điều oan khuất mà vì nhà cô đã thay đổi quá nhiều. Thềm rêu, sân rêu, tất cả xộc lên mùi ẩm mốc khó chịu, tất cả hoang vắng đến rợn người. Vậy còn má đâu? Bỗng cô nghe tiếng cười khùng khục phía sau nhà lúa, bà ba én mình không mảnh vải che thân đang nằm sau những song tre của căn buồng tối sáng nhạt nhoà, bên ngoài cửa buồng là một hàng mấy ống khoá to đùng. Năm Sọc nhốt phạm nhân của mình theo kiểu lấy dao mổ trâu giết gà. Ba én ngây ngây dại dại, cười khùng khục suốt ngày, không còn biết nhận ra con.
Đêm, tiếng chẫu chàng kêu chóc chóc ngoài ao khiến Hận càng thêm nẫu lòng. Cô trăn trở, không tài nào ngủ được. Hận xoè hai bàn tay ra trước mặt như xoè ra những mảnh đời phải chọn. Mảnh đời thoát ly đi làm cách mạng bên cạnh tình yêu đẹp và tự nguyện với thầy giáo Minh – cán bộ Minh. Mảnh đời giam mình trả nghĩa người mẹ tâm thần khốn khổ. Mảnh đời phải chịu tội với mấy ông Việt Minh vì không tìm đâu ra chứng cứ cho sự bịa đặt, rằng năm Sọc không phải là người đẻ ra ba én. Cuối cùng vẫn không nghĩ ra được điều gì cho đến đầu đến đũa, Hận thở dài đánh sượt, nhắm nước liều, mặc cho sự đời ra sao thì ra. Cô chong đèn viết một bức thư dài cho cán bộ Minh, người thầy dạy cô học chữ trước khi là người yêu.
… Anh kêu em làm cách nào để rũ sạch vết nhơ gia đình rồi mình mới lấy nhau được, bây giờ em đang bí lắm đây, làm cách nào để rũ sạch đây anh? Trước mắt là làm cách nào để người cha bất đắc dĩ của em thoát khỏi tội loạn luân? Em không có chứng cứ nào cả, cha là cha chung, ông năm Sọc là cha chung của cả em và má, biết làm sao bây giờ đây anh? Phận làm con, dù cha mình đúng sai thế nào, em cũng đâu nỡ đứng nhìn cha chịu chết, vậy là em đưa cha về nhà, tự nguyện chất thêm một gánh nặng ngàn cân lên vai. Thêm cái gánh nặng tình yêu buộc gia đình phải trong sạch của anh làm em sợ, em có thích chọn cửa làm con gái năm Sọc đâu, má em cũng có thích như vậy đâu, bà ngoại em cũng vậy, dì hai Nghĩa của em cũng vậy, có cách nào để người ta quên chuyện nhà ông năm Sọc không anh…
Nước mắt rơi nhoè nhoẹt trang viết, tâm trí Hận vụt hiện về rõ mồn một cái đêm hôm ấy, đêm đẹp lạ lùng giữa vườn hoang loang loáng ánh bạc của vầng trăng. Hận nằm khoả thân trên thảm lá khô còn thơm mùi nắng ban trưa. Thân thể cô sáng bừng trong đêm, hạnh phúc đợi chờ. Thầy giáo Minh âu yếm hôn dài trên người cô, hôn hai đầu vú căng cứng đỏ dậy mùi con gái, hôn gáy tóc trắng ngần thơm thơm mùi hoa lý, hôn những kẽ ngón tay kẽ ngón chân nõn nà thiên thần như đứa trẻ… Người con gái rạo rực cuộn sóng trào, mầm sống căng lên, tất cả chực vỡ oà… Để rồi thầy giáo Minh chợt dừng lại với động tác xoa xoa làn da mượt mà trên tấm lưng trần thon thả của cô gái và thở dài nói: “Không được, em phải làm sao trở về để làm trong sạch vết nhơ của gia đình em thì mọi thứ mới có thể…”. Hận không hiểu gì cả, tim cô dường như ngừng đập, đầu cô căng ra như muốn nổ cái bùm. Tất cả những âu yếm ngọt ngào, nóng bỏng trước đó và trước đó nữa bỗng đành xa ngái…
Trời phụp tối, bóng lão năm trùm lên ánh đèn hột vịt tù mù trong gian buồng ẩm thấp. Hận lau nước mắt, xẵng giọng:
– Cha vào đây làm gì?
Tiếng trả lời khàn khàn sực mùi rượu:
– Giỏi! Sao mày biết tao không phải cha của ba én?
– Nói dóc vậy cho nên bây giờ mới khó cho tôi đây, cha nhiều tội ác quá!
Năm Sọc khệnh khạng bước lại cây rơm trong góc buồng, rồi đứng áp mũi vào bện rơm hít thật sâu. Là con nhà chủ đất rặt ròng nên lão nghiện mùi rơm như nghiện thân xác đàn bà con gái. Gắn với đời lão là những cây rơm; ngoài sân, trong nhà và cả trong buồng ngủ cũng có rơm. Ngưng hít rơm, lão lầm bầm như đọc kinh rồi chuồi tay vào bụng cây rơm rút ra một quyển sổ to bằng hai bàn tay. Lão cười ha ha, đưa quyển sổ lên cao lắc lắc, những cọng rơm vàng rơi lả tả:
– Làm sao khó, dễ ợt! Mày theo Việt Minh có chữ rồi phải hôn? Vậy thì đọc đi, đọc cái này đi rồi ngày mai ra giữa làng mà nói, thằng cha hai Bảnh làm vườn cho tao mới là ông ngoại của mày, còn tao, tao chỉ là cha của mày, một thằng cha hờ… Ha ha ha…
Nó như cuốn gia phả của dòng họ gia đình Phạm Văn Sọc. Sổ dày, chữ viết thưa thớt, giấy mềm tơi tả, vàng vọt thời gian. Bắt đầu từ ông sơ Phạm Văn Sự với hàng trăm mẫu ruộng bạt ngàn. Sự mê gái đẹp nhưng không vợ, chuyên cưỡng bức con tá điền làm vui, ngủ với đàn bà con gái nhiều nhưng trời hại cho cây chỉ có một trái, đó là ông cố Phạm Văn Sàng. Sàng lấy vợ đàng hoàng nhưng khắt khe, ky bo. Vợ Sàng đẻ mười người con, chín cô con gái khùng cả chín, may còn người con trai Phạm Văn Sùng tỉnh trí coi sóc gia tài. Phạm Văn Sùng lấy một vợ, cưỡng bức hai gái tân là con tá điền, có tổng cộng đến tám con nhưng chết sáu, chỉ nuôi được hai là Phạm Văn Sọc và Phạm Văn Ngàn. Ngàn khùng nặng, còn Sọc thì vô sinh vì đau quai bị nhiều lần hồi nhỏ. Lúc biết nghĩ xa nghĩ gần, cần người giữ của khi mai này khuất núi, Sọc ép vợ ăn nằm với ba Thóc – người làm vườn thuê của gia đình, đẻ ra hai Nghĩa. Hai Nghĩa là con gái, vợ ba Thóc cũng đẻ toàn con gái, mà năm Sọc lại muốn có con trai nên đành phải diệt Thóc để bịt khẩu bằng một buổi nhậu rượu pha thuốc trừ sâu. Sau khi ba Thóc chết vì ngộ độc rượu, hai Bảnh xin vào thay thế. Một lần nữa, Sọc ép vợ ngủ với hai Bảnh để sinh con trai giữ của, vậy mà cô ba én lại ra đời. Để rồi sau đó chợt tỉnh, phát ghen điên ghen khùng, Sọc đuổi việc hai Bảnh, hành hạ vợ con tới số. Còn Hận là kết quả một đêm cô ba én trốn nhà đội mưa ra sông tự vẫn… Lão thuyền chài vớt cô lên và giữ lại cho đến sáng thì trả về cho năm Sọc… Những trang cuối của cuốn sổ nhàu nhĩ; năm Sọc viết cẩu thả, chán chường; có vẻ người viết không buồn viết nữa từ lâu lắm. Anh học trò nhà giàu, bảnh trai nhất trường làng năm xưa chỉ biết dụng chữ để viết gia phả. Còn tính toán tiền bạc, thóc lúa thì chậm như rùa. Có điều chậm mà chắc, nhìn cái kiểu kêu trời của thằng Ca thọt khi lão phát tiền đi chợ thì biết!
… Lão già ngủ ngồi, tiếng ngáy đều đều bên tai Hận, cô đánh thức lão bằng một cái lắc vai thật mạnh:
– Cha, vậy má có biết hai Bảnh là cha ruột của má không?
Mắt mũi nhập nhèm, lim dim, năm Sọc vẫn khề khà hơi rượu:
– Làm sao nó biết được, kể cả hai Nghĩa cũng không biết ba Thóc là cha đẻ ra mình, biết để tụi nó tuồn của ra ngoài cho mấy thằng già đó à? à, cũng có thêm một người nữa biết chuyện này ngoài năm Sọc, nhưng không được phép của tao thì đố nó dám nói với ai, đó là má của con ba én!
– Còn ông hai Bảnh?
– Sau đó không lâu, tao cũng cho thằng chả chết trôi rồi, ha ha ha… Chớ để chả sống chi cho rắc rối cuộc đời!
– Ông ác lắm, Năm Sọc! Đừng hòng lấy tay che mặt trời! Ông đưa tôi xem cuốn sổ này để làm gì?
Lão già cười tuôn nước mắt nước mũi:
– Để có bằng chứng cho tụi Việt Minh không trừng trị tao chứ!
– Ai tin cuốn sổ ông viết nguệch ngoạc…
– Còn thằng bảy Lác em hai Bảnh, nó thấy hết, biết hết, nhưng bằng lòng giả câm giả điếc để đổi lấy mười mẫu ruộng của tao, ha ha ha…
Trống ngực đánh thập thình, máu nóng dồn lên mặt, Hận đưa tay sờ khẩu súng – chiến lợi phẩm cô lấy của mấy thằng quận trong ngày tổng khởi nghĩa, vật bất ly thân lúc nào cũng ấm nóng trong túi áo. Năm Sọc, tội ác mày lút đầu, tao… Nhanh và tinh như cáo, lão già đứng xổm lên rồi nhảy bổ vào người Hận. Cô gái mất thế đập mạnh đầu xuống đất bất tỉnh, khẩu súng trượt ra ngoài. Năm Sọc dùng chân đẩy súng về phía đống rơm trong góc buồng rồi lồng lên như một con thú. Lão cắn xé và làm đủ trò trên thân thể tươi nguyên của người con gái. Phía sau nhà lúa, bà ba én vẫn cười khùng khục, khùng khục suốt đêm…
Hận tỉnh lại lúc nửa đêm với thân thể loã lồ, hai vệt máu khô loang dài hai bên đùi cô như hai sợi chỉ hồng mỏng mảnh. Ngồi định thần một giây, cô hiểu ra tất cả. Lão già cũng không mảnh vải che thân, nằm cạnh đấy ngáy pho pho. Hận trườn về phía góc buồng, quơ tay tìm khẩu súng… Sau đó nhẹ nhàng bò lại chỗ năm Sọc, kê súng sát đầu lão, bóp cò…
Tiếng súng hãm không đủ xé rách màn đêm để làm dậy xóm dậy làng như Hận nghĩ. Đất trời vẫn lặng thinh, trăng sao vẫn vằng vặc, cô đứng lên mặc lại quần áo, thấy bình thản lạ thường, chợt nghe trống rỗng trong lòng, mọi thứ đều vô nghĩa, kể cả lời hứa phải làm một điều gì đó để rửa sạch lý lịch cho một tình yêu. Tình yêu sáng loà lý tưởng với thầy giáo Minh của kiếp nào. Một tay cầm súng, một tay cầm quyển sổ đời của lão năm Sọc, Hận đi dài ra bến sông. Cắp quyển sổ vào nách, cô khẽ khàng mở neo một chiếc xuồng, phải đi đâu đó để sống mà không phải cố gắng một điều gì hết. Cuối cùng thì khẩu súng cũng bị cô vứt tòm xuống sông. Cuốn sổ đời của năm Sọc bị xé vụn ra, rải dài trên mặt nước…
Chiếc xuồng rẽ sóng trôi đi…

Nguyễn Thu Trân